“Dò sông dò biển dễ dò, nào ai lấy thước để đo lòng người“. Nhưng hãy thử lấy tiền ra đo, một số lòng người đo được bằng tiền. Nhiều người có thể giữ mình ở mức vài ba triệu, nhưng lại thay đổi trước vài ba tỉ. Cũng có kẻ trước bao nhiêu tiền bạc cũng không hề gục ngã, vẫn giữ vững giá trị và bản lĩnh của mình. Tiền bạc là chủ đề rất khó, nên các bạn trẻ cần chuẩn bị một thái độ ứng xử tiền nong phù hợp để có thể bắt nó làm nô lệ, làm phương tiện để mình đạt được sứ mạng của cuộc đời. Nếu không, nó sẽ trở thành ông chủ, sai khiến mình, khiến mình khổ miết. Rồi lúc chết đi, mới giở nắp quan tài thều thào nói lời cuối, rằng “ngày xưa tui biết tiền chết không mang theo được như vầy thì tui đã khác. Nói xong đóng nắp quan tài lại rồi chết” (trích tác phẩm “Một cái chết dễ thương” – TnBS xuất bản năm sau).
Phần 1: Ứng xử với tiền.
Tony có một người bạn học chung cấp 1, sau đó chuyển trường. Bẵng bao nhiêu năm mất liên lạc, bạn ấy tự tìm đến. Lúc đó Tony vừa mở công ty. Bạn đến kể chuyện hai đứa ngày xưa tắm mưa thế nào, rồi hoàn cảnh phải nghỉ học đại học ra sao… Tony rất quý nên giữ lại, ba ngày đãi tiệc nhỏ, năm ngày đãi tiệc lớn. Tony hướng dẫn bạn cách làm sổ sách giấy tờ, hi vọng là bạn làm thủ quỹ cho công ty. Mình đi bán hàng cả ngày, có một người thân tín trong làng trong xã, quen biết từ lâu giữ tiền giùm thì cũng yên tâm. Đi thu tiền khách hàng, lần nào cũng bình thường, vài ba triệu, bạn đem về đầy đủ. Có lần bạn thu 50 triệu, chiều đó mọi người trong công ty ngồi đợi mãi. Rồi bạn về rất khuya, bảo là bị rớt mất lúc đổ xăng, thề thốt khóc lóc um sùm, viết giấy cam kết sẽ trả lại sau năm năm, và tới giờ không liên hệ lại. Tony mất ngủ cả mấy đêm cân nhắc cách giải quyết, vì biết bạn dùng số tiền đó để đổi lấy chiếc xe tay ga bạn hằng ao ước. Cuối cùng Tony quyết định không làm lớn chuyện, vì giá trị của bạn ấy chỉ là 50 triệu. Đúng mức giá ấy, bạn đã bán mình. May mắn là mình chỉ mất 50 triệu chứ sau này làm thủ quỹ mà tiền hàng hóa lên đến mấy tỉ, không biết ra sao. Lúc Tony thành lập các nhóm tình nguyện cho chương trình Áo ấm mùa đông, có nhiều chuyện bây giờ mới kể. Có bạn đến với chương trình với tâm rất sáng, được 1-2 triệu tiền lãi thì nộp vô nhóm ngay, nhưng thấy lãi 20 triệu thì nghĩ khác, vội vã rời nhóm để tự kinh doanh. Tony yêu cầu công khai tài chính là phớt lờ, nói không có thời gian. Có nhóm kiếm được vài ba chục triệu thì đòi, “Cho mỗi bạn một cặp vé về quê ăn tết, vì tiền này là Công sức các bạn“. Có nhóm từ sáng đến tối kiếm được ba triệu thì nhậu hết ba triệu để “bồi dưỡng sau một ngày lao động vất vả“, trong khi cam kết ban đầu là chi phí gì cũng tự bỏ ra. Có bạn thì lấy mấy triệu tiền nhận mua nho giùm từ nông dân cho nhóm rồi không chuyển hàng khiến nhóm kia không ngủ được, nửa đêm còn nhắn tin: “Dượng đòi giùm nhóm con“. Dù các hiện tượng này chỉ là cá biệt trong 400 tình nguyện viên vô cùng dễ thương và tử tế đợt rồi, nhưng thế mới thấy, đụng tới tiền bạc ,kẻ kém bản lĩnh sẽ thay đổi. Dù hôm trước nghe chuyện, người này sẽ phê bình người kia, nhưng đến khi có chút tiền trong tay, chính mình lại hành xử khác. Có bạn mượn tiền của Tony xong để khởi nghiệp, dù chỉ vài ba chục triệu, Tony gọi lại thì không nghe máy, nhắn tin không trả lời, một đi không trở lại như dũng sĩ Kinh Kha qua sông Dịch Thủy. Cho mượn thì biết trước là đã mất, nên Tony chuẩn bị tinh thần, không bị sốc gì cả. Và may mà mình cũng giàu có quá, nấm rơm cứ tưới nước là “mọc lên như nấm” bán được khối tiền, chứ làm ăn khó thì cũng đã lao tới nhà chúng nó, sẽ “you will know my hand” ( * dịch vui câu “Mày sẽ biết tay tao“) ngay. Như câu kết luận “human nature is changeable” (bản tính con người có thể đổi thay) trong cuốn sách How money changes the way tve think and behave (Tiền bạc thay đổi cách nghĩ và cách cư xử của chúng ta như thế nào), việc mất quan hệ với những cá nhân ấy không để lại chút nuối tiếc nào. Có thể các bạn ấy đã không nhận ra rằng mình đã thay đổi. Khi lòng tham nổi dậy, lí trí và tình cảm sẽ bị che mất, hôm trước thì “thương dượng Tony vô cùng“, nhưng hôm nay thì “tiền ơi tiền, cháu yêu tiền lắm“. Hôm trước nhắn tin “con là của dượng” nhưng sau đó thì nhắn lại là “mà tiền là của con“. Khi lòng tham nổi lên, họ sẽ nghĩ chỉ họ đúng còn người khác sai hết. Tính tham lam sẽ khiến chúng ta bỗng dưng có gương mặt xôi thịt, ánh mắt đảo tròng liên tục, nhìn gian gian. Cái lạ là càng nghĩ về tiền, thì lại càng kiếm không ra. Các bạn khó kiếm tiền là do khôn quá, thử một lần bớt khôn mà nghĩ cho người khác xem sao. Nhiều người nói “nếu tôi trúng số độc đắc, tôi sẽ mua cái này cái kia cho người nghèo..” nhưng thực tế tới lúc đó mới biết được. Phần lớn lúc trúng xong sẽ suy nghĩ “nó nghèo kệ nó, tiền này của mình” nên sẽ dùng mua nhà, đổi xe, đi du lịch,… những cái lợi cho bản thân mình thôi. Có người nói, nếu tôi thành tỉ phú, tôi sẽ vẫn là tôi… thì chỉ khi nào giàu có mới biết được có đúng hay không. Vì nhận thức, suy nghĩ và hành động CÓ THỂ SẼ THAY ĐỔI khi có tiền trong tay. Nhiều bạn trẻ cho ăn xin có vài đồng, nhưng sau đó thì đi theo quan sát, thấy họ giả vờ để được thương hại, nên tức tối, day dứt khôn nguôi, rồi từ đó thấy hành khất thật giả gì cũng lạnh lùng. Các bạn không sai, cho hay không là quyền của bạn. Nhưng nếu nhìn đời bằng con mắt đó, lòng nhân ái sẽ từ từ mất đi. Đã chuyển quyền sở hữu rồi, người ta làm gì mặc người ta. Nếu không có lòng hào sảng, đừng làm bất cứ cái gì có nghĩa “cho đi” vì trong lòng sẽ khó chịu, vì các bạn “cho” mà không “quên“. Và với tiền, chúng ta hứa là phải làm, đừng tiếc, vì lời hứa có giá trị hơn tiền nhiều lắm.
Tony có một chị bạn thân, chị có căn nhà ông bà để lại nhưng bị mất hết giấy tờ, giờ muốn có sổ hồng để bán phải truy lục rất khó, chồng chéo mấy chục người thừa kế ở nước ngoài phải từ chối tài sản thông qua hợp pháp hóa lãnh sự nên chị nghĩ chắc không bao giờ được. Chị thuê một ông luật sư, nói anh giúp em, em mà có căn nhà này coi như món tiền trên trời rơi xuống, em sẽ chia cho anh 1/3. Ông luật sư làm hai năm mới xong giấy tờ. Có sổ hồng trong tay, có người trả giá căn nhà 300 tỉ nên chị thấy tiếc. Gặp Tony, chị kể ối cái này dễ ẹt, chị tự làm cũng được, hồi đó chị ngu quá nên mới nhờ luật sư, trường hợp này dễ mà ông luật sư không nói, coi như là lừa chị. Chị chỉ đồng ý cho 100 triệu thôi. Ông luật sư này đâm đơn, thắng kiện vì văn tự rõ ràng. Chị gần như hóa điên, lảm nhảm cả ngày, dù được 200 tỉ trong tay nhưng chị chẳng quan tâm vì mãi nghĩ đến việc đã mất 100 tỉ. “Đồng tiền đi liền khúc ruột“, cứ chiều chiều, chị kêu tài xế đánh xe Audi A8 chở chị ra bờ sông Phú Mĩ Hưng, leo lên cầu Ánh Sao, vừa ngồi ăn hột mắc ca, vừa xoã tóc khóc đến sưng mắt. Khi hoàng hôn buông tím ngắt trên dòng sông Nhà Bè chia đôi Đồng Nai – Gia Định, khi bìm bịp lẻ bạn kêu khắc khoải đến nao lòng, thì chị mới trở về biệt thự 20 tỉ, trả thù ông luật sư. Chị rửa hình ông ấy ra, soi trên ngọn đèn, lấy kim chọt. Tối chị lấy kim chọt miệng thì sáng mai ông luật sư sưng miệng, mồm vêu lên, cãi không được. Tối chị chọt bụng thì ông luật sư đau bụng, chị chọt chân thì ông ấy bị đau chân, có bữa không biết chị chọt chỗ nào mà ông luật sư chỉ còn mạnh toán hóa, mấy môn như sinh lí thì ông luật sư ngày càng yếu. Gặp Tony, ông luật sư khóc nấc, ông nói ông muốn được trở lại như ngày xưa, được yếu toán hóa và mạnh sinh lí.
Các bạn đang đọc bài viết “Cách đo lòng người” của tác giả Tony Buổi Sáng. Cách đo lòng người là một tác phẩm trong tuyển tập Trên đường băng.
Nguồn: TnBS/ Tony buổi sáng online